Cyfansoddi

Muriau (ar ôl y daeargryn)

Cerdd ar ôl daeargryn de'r Eidal, 23 Tachwedd 1980

Lowri Gwilym

26·08·2016

Anheddau
yn clwydo ar fin creigleoedd,
hen draddodiad o fyw ar ben bryniau,
hen gymdeithas yn ddwfn yn rhychau
defodau'r tir ...

Nid mor hen
â'r ddaear ddofn a yrrodd don
ar fympwy i'r pentrefi hyn,
i ysgwyd y tyddynnod fel cychod
ar y cefnfor:

roedd y muriau i lawr yn druenus
ar sosbenni a gwelâu,
ar gyrff a chŵn a waedai'n llychlyd;

roedd y muriau i lawr ar y gymdeithas—
y tlodion â'u hychydig, y cyfoethogion â'u braint
ar agor i'r pedwar gwynt;

datgelwyd gwaelodion budr cyfiawnder
wrth grafu yn y malurion;
roedd wyneb eglwys yn deilchion ar lawr,
a'r offeiriad yn taeru yn ei ddagrau
mai miragl a'i hachubodd.

Roedd muriau i lawr yn Rhufain hefyd
a dyrnau'n curo ar ddrysau'r weinyddiaeth
am wybod lle roedd yr hofrenyddion, y trefnwyr,
a'r cynllun brys:
datgelwyd dynion cul a dall
yn cawdel-reoli bywydau'r bobl.

Ond draw yn y pentrefi chwâl,
o Sant' Angelo dei Lombardi i Pescopagano,
roedd tyrrau o bobl
yn rhoi carreg
ar garreg
yn y golau claer; yn cychwyn adfer,
a'r ddaear yn llonydd ennyd
yn ei hanes hir.

Lowri Gwilym

Bu farw oddeutu 3,000 o bobol tua diwedd 1980 mewn daeargryn yn ne'r Eidal. Bu cryn feirniadu ar ymateb aneffeithiol llywodraeth yr Eidal ar y pryd. Yn fwy diweddar, bu farw bron i 300 o ganlyniad i'r daeargryn yng nghanolbarth yr Eidal.

Enillodd y gerdd hon gan Lowri Gwilym (1954-2010) gystadleuaeth Cerdd yn y Wers Rydd Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a'r Cyffiniau 1981. Yn hanu o Drefenter, Ceredigion, roedd Lowri'n darlithio ar y pryd yn Adran Saesneg Prifysgol Bologna.

Dychwelodd Lowri i Gymru yn fuan wedi Eisteddfod 1981, i weithio yn y cyfryngau. Gorffennodd ei gyrfa fel Comisiynydd/Golygydd Ffeithiol S4C. Fe'i gwobrwywyd eto yn Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn 2003 am gasgliad o gerddi gwreiddiol.

Gyda diolch i Meic Birtwistle.

Gallwch gyfrannu i waith y Groes Goch Ryngwladol yn y fan hon.

Mae O’r Pedwar Gwynt yn gyhoeddiad annibynnol. Mae pob tanysgrifiad a chyfraniad yn hynod werthfawr wrth geisio sicrhau dyfodol llewyrchus i’r cylchgrawn.

 

Categorïau:

Barddoniaeth

 

Dyddiad cyhoeddi: 26·08·2016

Yn ôl i frig y dudalen

Dadansoddi

Poblyddiaeth a’r dosbarth gweithiol

Morgan Owen

Beth yw wyneb poblyddiaeth? Wyneb blinedig, trist, trallodus. Nid yw’r ffromi a’r ysgyrnygu ond crychau egnïol, dros dro, ar y wyneb hwn; yn y dwfn y mae’r casineb yn llechu. A phrin mewn gwirionedd y bydd y casineb hwn yn brigo’n agored yng nghwrs y rhygnu…

Dadansoddi

Mai nad yw’n deilio: argyfwng byd natur

Bethan Wyn Jones

I mi, un o linellau mwyaf dirdynnol y Gymraeg ydi hon gan Dafydd Namor: ‘Ni ddyly Mai ddeilio mwy.’ Fedra i ddim meddwl am lawer o bethau gwaeth na Mai yn methu deilio. Ond dyma ydi hanfod adroddiad a gyhoeddwyd 6 Mai 2019 gan y…

Adolygu

Herio’r disgwrs ‘adeiladu cenedl’

Rhianwen Daniel

Mae cymhwyso damcaniaeth ôl-drefedigaethol at hanes, diwylliant a gwleidyddiaeth Cymru wedi dod yn gynyddol ffasiynol dros y blynyddoedd diwethaf. Enghraifft newydd o hyn yw llyfr Martin Johnes, Wales: England’s Colony? Yn y gyfrol hon, dadleuir i'r gwrthwyneb na ddylid dehongli’r berthynas rhwng Cymru a Lloegr mewn termau trefedigaethol.

Cyfansoddi

Cyrraedd dwyfoldeb

Dyfan Maredudd Lewis

Mi roeddwn innau fel chithau unwaith. Yn ddiriaeth o foleciwlau. Fe’m ganed ac fe’m maged o’r fron fel baban o’ch rhywogaeth chi.

Ystyriwch eich safle yn nhrefn daear, ar ba begwn o’r echel hon ydych chi’n trigo – daioni ynte drygioni? Tybed a yw pegynnau moesoldeb dynolryw mor glir
i…

Cyfansoddi

Rhannu stori, torri geiriau

Casi Dylan

‘Wennol Bwlch a Chilhollt’ Caryl Lewis oedd y stori a’n cyflwynodd ni i’n gilydd. Stori gariad o’r casgliad Plu (2013), wedi ei hadrodd o safbwynt Emrys, mab fferm a glymwyd i’w aelwyd gan amgylchiadau, ac a arhosodd yno yn y gobaith y dôi ei gariad cyntaf ’nôl ato o’i theithio byd: ‘Roedd…

Dadansoddi

Symud tŷ

Angharad Closs Stephens

Symudais i Abertawe i fyw ddechrau mis Ionawr 2016, yn ystod y gaeaf hwnnw lle bu hi’n bwrw glaw am bron i ddeufis yn ddi-baid. Gyrrais i lawr mewn car benthyg oherwydd fy mod wedi dinistrio fy nghar fy hun naw mis…

Adolygu

Ar afon fawr Ohio

Gruffydd Aled Williams

‘Epig o nofel fydd yn byw yn y cof’ meddai Jon Gower mewn broliant ar glawr y nofel hon. Anodd fyddai anghytuno: o ran rhychwant amser a chymeriadaeth dyma’r fwyaf uchelgeisiol o bum nofel Jerry Hunter, ac, fe ddichon, un o’r nofelau mwyaf uchelgeisiol erioed…

Adolygu

Dethol hanes, hanes dethol?

Ceridwen Lloyd-Morgan

Bu pobl yn hoff o wneud rhestri erioed. Cymorth i’r cof, mae’n debyg, oedd diben llawer o’r casgliadau o enwau, ffenomenâu, traddodiadau neu wybodaeth arall a fu’n boblogaidd yn yr Oesoedd Canol. Ar wahân i’r Trioedd, lle crynhowyd traddodiadau storïol mewn cyfresi o dri, bu bri ar restri o bump, o saith, naw,…